Benjamin Zephaniah
| Benjamin Zephaniah | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 15 Ebrill 1958  Handsworth |
| Bu farw | 7 Rhagfyr 2023 o tiwmor yr ymennydd |
| Dinasyddiaeth | y Deyrnas Unedig |
| Galwedigaeth | actor, bardd, ysgrifennwr, canwr, dub poet, hunangofiannydd, cerddor |
| Mudiad | Ôl-foderniaeth |
| Perthnasau | Mikey Powell |
| Gwobr/au | honorary doctor of the University of Birmingham, Doethor Anrhydeddus Brifysgol Exeter, Honorary Fellow of the British Academy |
| Gwefan | http://benjaminzephaniah.com/ |
Bardd Seisnig oedd Benjamin Obadiah Iqbal Zephaniah (15 Ebrill 1958 – 6 Rhagfyr 2023)[1][2]. Roedd yn lenor Rastafarian a bardd dub.
Bu farw yn Rhagfyr 2023 wedi derbyn diagnosis o diwmor ar yr ymennydd wyth wythnos ynghynt.
Bywyd cynnar[golygu | golygu cod]
Ganed a magwyd Zephaniah yn Handsworth ardal o fewn dinas Birmingham,[3] man y cyfeiriodd ato fel "Jamaican capital of Europe", yn fab i bostmon o Barbados a nyrs.[4][5] Fel person â dyslecsia, fe fynychodd ysgol arbennig, ond gadawodd yr ysgol yn 13 oed heb fod yn gallu darllen nac ysgrifennu.
Gwrthod OBE[golygu | golygu cod]
Yn Nhachwedd 2003, fe esboniodd Zephaniah yn The Guardian ei fod wedi gwrthod OBE gan y Frenhines gan ei fod yn ei atgoffa o "how my foremothers were raped and my forefathers brutalised".[6]
Erthygl am ddysgu Cymraeg i blant yn Lloegr[golygu | golygu cod]
Yn sgil ei ymweliad i Eisteddfod Genedlaethol Cymru Maldwyn a'r Gororau 2015 pan gyflwynodd rhaglen am yr ŵyl i BBC Four[7], cyhoeddwyd erthygl gan Zephaniah ar wefan BBC am y syniad o ddysgu Cymraeg i blant mewn ysgolion yn Lloegr[8] yn ogystal ag erthyglau am ei sylwadau.[9][10]
Cyhoeddiadau[golygu | golygu cod]
Cyhoeddodd Zephaniah ei lyfr cyntaf o gerddi, Pen Rhythm, yn 1980. Cafodd cystal dderbyniad fel yr argraffwyd tair cyfrol. Fe dderbyniodd ei albwm Rasta, a oedd yn cynnwys recordiad cyntaf band The Wailers ers marwolaeth Bob Marley yn ogystal â bod yn deyrnged i Nelson Mandela, sylw ar draws y byd a bu ar frig siartiau albymau Iwgoslafia.[11]
Roedd Zephaniah yn poet in residence yn siambrau Michael Mansfield QC, ac eisteddodd i mewn ar gyfer yr ymchwiliad i Sul y Gwaed ac achosion eraill, ac fe arweiniodd y profiadau hyn at ei gasgliad o gerddi Too Black, Too Strong.
Llyfrau[golygu | golygu cod]
Barddoniaeth[golygu | golygu cod]
- Pen Rhythm (1980)
- The Dread Affair: Collected Poems (Arena, 1985)
- City Psalms (Bloodaxe Books, 1992)
- Inna Liverpool (AK Press, 1992)
- Talking Turkeys (Puffin, 1995)
- Propa Propaganda (Bloodaxe Books, 1996)
- Funky Chickens (Puffin, 1997)
- School's Out: Poems Not for School (AK Press, 1997)
- Funky Turkeys (Llafarlyfr) (AB, 1999)
- Wicked World! (Puffin, 2000)
- Too Black, Too Strong (Bloodaxe Books, 2001)
- The Little Book of Vegan Poems (AK Press, 2001)
- Reggae Head (Llafarlyfr) (57 Productions)
- Rong Radio Station
Nofelau[golygu | golygu cod]
- Face (Bloomsbury, 1999) (cyhoeddwyd mewn rhifynau i blant ac i oedolion)
- Refugee Boy (Bloomsbury, 2001)
- Gangsta Rap (Bloomsbury, 2004)
- Teacher's Dead (Bloomsbury, 2007)
Llyfrau plant[golygu | golygu cod]
- We are Britain (Frances Lincoln, 2002)
- Primary Rhyming Dictionary (Chambers Harrap, 2004)
- J is for Jamaica (Frances Lincoln, 2006)
Dramâu[golygu | golygu cod]
- Listen to Your Parents (wedi ei gynnwys yn Theatre Centre: Plays for Young People - Celebrating 50 Years of Theatre Centre (2003) Aurora Metro, cyhoeddwyd hefyd gan Longman, 2007)
- Face: The Play
Discograffi[golygu | golygu cod]
Albymau[golygu | golygu cod]
- Rasta (1982) Upright (ail gyhoeddwyd (1989) Workers Playtime (UK Indie #22)[12]
- Us An Dem (1990) Island
- Back to Roots (1995) Acid Jazz
- Belly of De Beast (1996) Ariwa
- Naked (2005) One Little Indian
- Naked & Mixed-Up (2006) One Little Indian (Benjamin Zephaniah Vs. Rodney-P)
Senglau, EPs[golygu | golygu cod]
- Dub Ranting EP (1982) Radical Wallpaper
- "Big Boys Don't Make Girls Cry" 12-inch single (1984) Upright
- "Crisis" 12-inch single (1992) Workers Playtime
- "Empire" (1995) Bomb the Bass with Benjamin Zephaniah & Sinead O'Connor
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Y bardd a'r cerddor Benjamin Zephaniah wedi marw yn 65 oed". newyddion.s4c.cymru. 2023-12-07. Cyrchwyd 2023-12-07.
- ↑ Mason, Peter (7 Rhagfyr 2023). "Benjamin Zephaniah obituary". The Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 8 Rhagfyr 2023.
- ↑ "Benjamin Zephaniah", British Council, retrieved April 13, 2008.
- ↑ (Saesneg) "Biography" Archifwyd 2008-04-12 yn y Peiriant Wayback., BenjaminZephaniah.com
- ↑ (Saesneg) Dread poet's society", The Guardian, 4 November, 2001
- ↑ (Saesneg) "'Me? I thought, OBE me? Up yours, I thought'", The Guardian, Tachwedd 27, 2003.
- ↑ http://www.bbc.co.uk/programmes/b066vgrq
- ↑ http://www.bbc.co.uk/cymrufyw/33841602
- ↑ http://www.bbc.co.uk/cymrufyw/33840395
- ↑ http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-33840692
- ↑ (Saesneg) The Brighton Magazine
- ↑ Lazell, Barry (1997) Indie Hits 1980-1989, Cherry Red Books, ISBN 0-9517206-9-4
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- (Saesneg) Gwefan Swyddogol
- (Saesneg) Rasta poet rejects honour from Queen Archifwyd 2009-07-10 yn y Peiriant Wayback., gan Jane Wardell, Associated Press. Cyhoeddwyd yn y Toronto Star ar 27 Tachwedd 2003.
- (Saesneg) Rasta poet publicly rejects his OBE gan Merope Mills, cyhoeddwyd yn The Guardian ar 27 Tachwedd 2003.
- (Saesneg) Benjamin Zephaniah Archifwyd 2006-10-14 yn y Peiriant Wayback. — from The Black Presence in Britain